Wprowadzenie do zmian w procedurach KAS

7 lipca 2025 r. weszły w życie odświeżone formularze Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) stworzone na podstawie jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów, ogłoszonego obwieszczeniem Ministra Finansów z 25 czerwca 2025 r. (Dz.U. 2025, poz. 899). Nowe wzory obejmują pakiet załączników 1-10 i wyznaczają szczegółowe standardy dokumentowania czynności operacyjno-rozpoznawczych prowadzonych przez Służbę Celno-Skarbową.

Kluczowe definicje i zakulisowe operacje

Rozporządzenie precyzuje, że czynności operacyjno-rozpoznawcze mogą obejmować cztery typy niejawnych transakcji:

• Nabycie lub zbycie – odpłatne lub nieodpłatne przeniesienie posiadania przedmiotów pochodzących z przestępstwa.
• Przejęcie – wejście w posiadanie takich przedmiotów za wiedzą lub bez wiedzy dotychczasowego właściciela.
• Wręczanie lub przyjmowanie korzyści majątkowych – pieniądze, papiery wartościowe, prawa majątkowe, ruchomości lub nieruchomości.
• Składanie propozycji – oferowanie dokonania którejkolwiek z powyższych czynności.

Wręczenie lub przyjęcie korzyści majątkowej może być poprzedzone złożeniem obietnicy, propozycji albo prowadzeniem negocjacji dostosowanych do okoliczności operacji. Cały proces realizowany jest przy zachowaniu najwyższych standardów bezpieczeństwa osobistego funkcjonariuszy.

Bezpieczeństwo funkcjonariuszy – priorytet operacji

Podczas planowania i realizacji operacji KAS stosuje środki ochronne z zakresu:

• zabezpieczeń osobistych funkcjonariuszy,
• ochrony współpracujących informatorów,
• technologii minimalizujących ryzyko dekonspiracji,
• procedur awaryjnych na wypadek zagrożenia zdrowia lub życia.

Identyfikacja i badania dowodów rzeczowych

Każdy przedmiot lub korzyść majątkowa wykorzystana bądź uzyskana w operacji podlega dokładnemu opisowi i oznaczeniu, co gwarantuje ich jednoznaczną identyfikację w dokumentacji. W razie potrzeby elementy te mogą zostać skierowane do badań fizykochemicznych lub innych testów specjalistycznych, aby:

• zweryfikować właściwości materiału,
• ustalić pochodzenie lub autentyczność,
• utrwalić ślady istotne dla dalszego postępowania.

Po zakończeniu badań sporządza się raport z wynikami, dołączany do akt sprawy.

Ścieżka administracyjna – od wniosku do zarządzenia

Inicjowanie czynności operacyjnej rozpoczyna się od złożenia wniosku kierownika komórki organizacyjnej do Szefa KAS (Załącznik 1). W przypadku podmiotów wymienionych w art. 113 ust. 3 pkt 2 ustawy o KAS, dokument wymaga dodatkowej akceptacji naczelnika urzędu celno-skarbowego.

Szef KAS przekazuje następnie wniosek do Pierwszego Zastępcy Prokuratora Generalnego Prokuratora Krajowego, uzyskując formalną zgodę na prowadzenie, przedłużenie lub kontynuację operacji (Załącznik 2). Koordynacja przekazywania dokumentów odbywa się zawsze poprzez upoważnionych funkcjonariuszy, z zachowaniem ścisłych procedur poufności.

Czas trwania i zakończenie operacji

Operacje trwają tak długo, jak określono w zarządzeniu Szefa KAS. Procedura może zostać przerwana, jeśli:

• ustały przyczyny uzasadniające kontynuację,
• Pierwszy Zastępca Prokuratora Generalnego wydaje decyzję o zaniechaniu czynności,
• występuje trwały brak możliwości technicznych prowadzenia działań.

W ostatnim przypadku kierownik komórki sporządza wniosek o zaprzestanie operacji (Załącznik 3), który wymaga akceptacji Szefa KAS.

Sprawozdawczość i kontrola jakości dokumentacji

Po zakończeniu czynności funkcjonariusze zobowiązani są do przygotowania sprawozdania operacyjnego zawierającego m.in.:

1. kryptonim i numer sprawy (o ile nadano),
2. rodzaj, czas, miejsce i sposób przeprowadzenia operacji,
3. dane osób objętych czynnościami,
4. szczegółowy opis wyników,
5. specyfikację przedmiotów i korzyści majątkowych.

Informacja o przebiegu i efektach operacji trafia do Pierwszego Zastępcy Prokuratora Generalnego (Załącznik 4). Jeśli w trakcie nadzoru prokuratorskiego podjęta zostanie decyzja o zaniechaniu czynności, sporządza się zarządzenie zgodnie z Załącznikiem 5.

Przechowywanie materiałów i ich komisyjne niszczenie

Wszelkie zgromadzone nośniki danych, dokumenty oraz dowody rzeczowe przechowuje się w sposób uniemożliwiający dostęp osobom nieuprawnionym. Gdy przedmioty tracą wartość dowodową lub procesową, Szef KAS może wydać zarządzenie komisyjnego zniszczenia (Załącznik 6). Procedurę potwierdza protokół komisji (Załącznik 7), a fakt zniszczenia raportuje się Prokuraturze Krajowej (Załącznik 8).

Systemy rejestrów i obieg dokumentów

Dwa kluczowe rejestry zapewniają ciągłość kontroli operacji:

• Rejestr zarządzeń – prowadzony przez Szefa KAS (Załącznik 9),
• Rejestr zgód prokuratorskich – prowadzony przez Prokuraturę Krajową (Załącznik 10).

Określone dokumenty sporządza się w jednym egzemplarzu (np. sprawozdania), natomiast wnioski i zarządzenia w dwóch kopiach: jedna trafia do archiwum KAS, druga do akt Prokuratury.

Znaczenie zmian dla praktyki operacyjnej

Nowe wzory formularzy standaryzują całą ścieżkę administracyjną związaną z operacjami tajnymi. Dzięki temu:

• funkcjonariusze otrzymują jasne wytyczne redukujące ryzyko proceduralnych błędów,
• proces decyzyjny staje się przejrzysty i łatwo audytowalny,
• obywatele uzyskują gwarancję większej ochrony prawnej,
• łatwiej wykazać zgodność działań KAS z obowiązującymi przepisami.

Perspektywy na przyszłość

Aktualizacja formularzy to dopiero pierwszy krok w szerszym projekcie unowocześniania narzędzi operacyjnych KAS. W kolejnych latach planowane są prace nad digitalizacją rejestrów oraz wdrożeniem bezpiecznego, elektronicznego obiegu dokumentów. Integracja z centralnymi bazami danych ma usprawnić:

• proces wnioskowania o zgody prokuratorskie,
• monitoring postępów operacji w czasie rzeczywistym,
• natychmiastowe raportowanie wyników do organów nadzorczych.

Podsumowanie

Znowelizowane formularze 1-10, opublikowane w Dz.U. 2025, poz. 899, porządkują i ujednolicają całą procedurę prowadzenia tajnych operacji przez KAS. Dzięki nim powstaje transparentny system rejestrowania, raportowania i archiwizacji każdej czynności operacyjno-rozpoznawczej, co przekłada się bezpośrednio na wyższą efektywność i bezpieczeństwo służb.